ساحلی خشک و سرد، سربازانی درهم شکسته و ناامید، حمله های پی در پی دشمن و امواج بی رحم و خروشان دریا... به برزخ دانکرک خوش آمدید.
احتمالاً برای خیلی ها اتفاق افتاده باشد که در مواجهه نخست با دانکرک کمی جا بخورند و احساس کنند فیلم در کارنامه نولان به کلی مسیر دیگری را می پیماید و به اصطلاح چندان نولانی نیست. اما به عقیده من با کمی تأمل می توان دریافت که این فیلم نه تنها در ادامه مسیر فکری نولان است بلکه نشان از بلوغ فکری و جسارت او در انجام تجربه های جدید در دهه چهارم زندگی اش دارد.
کارنامه نولان پر از قهرمان های چندلایه ای و ماندگار است. شخصیت هایی انسانی با انتخاب های اخلاقی سخت و سرنوشت ساز. در حالی که در دانکرک دیگر خبری از قهرمان های بزرگ مانند بتمن، دام کاب یا کوپر که دنیا را نجات می دهند، نیست. در این فیلم انسان ها معمولی و بی نام و نشانند، همان طور که خیلی از ما در زندگی هستیم. انسان هایی عادی که تصمیمات کوچک می گیرند و اکثرا نگران بقای خودشان هستند تا انجام اعمال قهرمانانه ی بزرگ. نولان بر خلاف سنت هالیوود در طول فیلم بر چهره معروف ترین بازیگرش (تام هاردی) نقاب می گذارد تا نشان دهد در دانکرک قهرمان بزرگی نداریم. در فیلم، خلبان جنگی با بازی تام هاردی هم که به نوعی عملی قهرمانانه انجام می دهد چندان بزرگ نیست و فقط چند جنگنده را از پا می اندازد و در آخر حتی اسمی از او در تاریخ نمی ماند. اما نولان به ما نشان می دهد که آدم های عادی وقتی کنار هم قرار می گیرند و از فرد تبدیل به جمع می شوند، کارهای بزرگی را انجام می دهند.
نولان در سفر تاریخی خود ما را به یکی از خرده روایت های شکست خورده تاریخ می برد تا جنگ جهانی را از منظری نو ببینیم و بتوانیم انسان امروز را کامل تر بشناسیم. دانکرک نمایشی تلخ از برزخ انسان معاصر است. ساحل دانکرک به طور تمثیل وار نماد جهان مدرن است. مکانی سرد که در آن امیدی به بهبود شرایط نیست، انسان در پی گریز از آن است و رویای رفتن به خانه را دارد. خانه ای که ریشه در گذشته دارد و در آن آرامش از دست رفته اش را جستجو می کند. بر خلاف روال فیلم های ژانر جنگی در این فیلم دشمن دیده نمی شود یا تصویری محو و مبهم از آن داده می شود، هر چند که مدام خطرش را در نزدیکی شخصیت ها احساس می کنیم. به نظر می آید دشمن نیز در فیلم نمادین و یادآور خطر مدرنیته است. مدرنیته ای که زمانی تصور می شد قرار است به سعادت بشر بیانجامد، اما به بدبختی، جنگ، بمب و مرگ انسانیت ختم شد.
برای آن که دریابیم چرا انسان به چنین سرنوشتی دچار شد باید تاریخ را مورد مطالعه قرار داد. هگل فیلسوف بزرگ قرن نوزدهم تاریخ بشریت را یک روایت بزرگ رو به جلو می دید و روح تاریخ را زنده و در حال شناخت خویش توصیف می کرد. در مرور روایت بزرگ تاریخ، تنها تصویری کلی از کنش های انسان های پیروز به چشم می خورد. تا جایی که والتر بنیامین می گوید: تاریخ را فاتحان می نویسند. حال آن که بنا بر پیشنهاد نولان، در جهان پسامدرن برای درک بهتر تاریخ انسان باید به عقب برگشت و سراغ خرده روایت ها را گرفت. روایت انسان های شکست خورده و کوچک که صدایشان در طنین بزرگ تاریخ شنیده نمی شود. مانند حادثه ی دانکرک که در کنار حوادث عظیم جنگ جهانی شاید به چشم نیایید ولی نگاه دقیق به آن به درک بهتر ما از جنگ جهانی دوم کمک می کند.
دانکرک از لحاظ تکنیک ساخت یکی از بهترین نمونه های اخیر فیلم سازی و خصوصا ژانر جنگی است. تصاویر زیبا و پر جزئیات آیمکس خیره کننده است. باند صوتی بسیار غنی و بازی های بازیگران متناسب با نقششان است. موسیقی متن تاثیر گذار هانس زیمر بزرگ، مخاطب را مسحور می کند. از لحاظ کارگردانی و فیلمنامه هم که به قول طرفداران: "نولانه دیگه". کریستوفر نولان در سینما به نقطه ای رسیده است که می توان سبک بصری، فرمی و فکری اش را تشخیص داد و آن را در فیلم هایش دنبال کرد. به عنوان نمونه مسئله زمان یکی از دغدغه های اصلی نولان است. در اینجا با تقسیم داستان به سه بازه زمانی مختلف (یک هفته ساحل، یک روز دریا و یک ساعت آسمان) و در هم تنیدن آن به شکلی که گویا هم زمان هستند و با چاشنی ظریف صدای تیک تاک ثانیه شمار ساعت در پس زمینه صوتی فیلم همراه گشته است، به ما می گوید که زمان امری تجریدی و ذهنی است و برای هرکس در هر شرایطی تجربه ای متفاوت است حتی اگر تیک تاک ساعت همیشه به یک اندازه باشد.
از نظر من دانکرک نقطه ی برجسته ای در کارنامه ی پربار کریستوفر نولان، این کارگردان محبوب انگلیسی محسوب می شود. فیلمی با تصاویر تاثیرگذار، داستانی گیرا و مضامینی عمیق که انسان را به تفکر درباره ی خویش وا می دارد. دانکرک برای نولان می تواند نقطه ی عظیمتی باشد به سمت نگاه عمیق تر به مسائلی که بارها به آن پرداخته شده است.
نقدی از م ح ح
96/9/25 پیج اینستاگرام ایشون: کلیک
در پایان اضافه کنم معمولا برای ساخت مستند تا جایی که میشه باید جزئیات دقیق باشه و اصل واقعیت حفظ بشه اما وقتی کار به درام داستانی میکشه درام مهم تره و میشه به نفع درام و یا بهتر بگم برای حفظ ارزش "درام" از یک سری از جزئیات چشم‌پوشی کرد. چیزی که چشم‌مان با آن غریبه نیست.
