ifarzam
08-25-2012, 09:34 PM
http://picoup.ir/images/61009820788101694772.jpg (http://picoup.ir/)
تیموتی ویلیام «تیم» برتون (به انگلیسی: Timothy "Tim" William Burton) (زاده ۲۵ اوت ۱۹۵۸) کارگردان، تهیه کننده، نویسنده، طراح و نقاش آمریکایی است. او به خاطر فیلمهای عجیبی مثل: بیتل جوس، ادوارد دست قیچی، کابوس قبل از کریسمس، اد وود، اسلیپی هالو، عروس مرده، سوئینی تاد: آرایشگر شیطانی خیابان فلیت، ۹، سایههای سیاه و فیلمهای محبوب و موفقی مثل: ماجراجویی بزرگ پی وی، بتمن، بازگشت بتمن، سیاره میمونها، چارلی و کارخانه شکلات سازی،آلیس در سرزمین عجایب معروف شدهاست. فیلم آلیس در سرزمین عجایب دومین فیلم پرفروش ۲۰۱۰ و نهمین فیلم پرفروش تاریخ است.
تیم برتون برای همکاریهای متعدد با تعدادی از هنرمندان در آثارش مشهور است، مثل جانی دپ که از اولین همکاریاش در ادوارد دست قیچی تا به حال دوست صمیمی او بودهاست؛ هلنا بونهام کارتر شریک زندگیاش؛ و موسیقیدانی به نام «دنی الفمن» که جز ۵ فیلم برای همهٔ آثار برتون در مقام کارگردان و/ یا تهیه کننده، آهنگ ساخته است. او همچنین نویسنده و نقاش کتاب شعر «مرگ غم انگیز پسر صدفی و قصههای دیگر» که در سال ۱۹۹۷ منتشر شد و نیز کتاب طراحیهایش یعنی «هنر تیم برتون» که در سال ۲۰۰۹ انتشار یافت، است. او کارگردان ۱۶ فیلم و تهیه کننده ۱۲ فیلم تا سال ۲۰۱۲ بودهاست.
فهرست:
۱ کودکی تا جوانی
۲ اوایل دوران حرفهای: دهه ۱۹۸۰
۳ دهه ۱۹۹۰
۴ سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۰
۵ ۲۰۱۰ به بعد
۶ زندگی خصوصی
۷ همکاریهای متعدد
۸ نمایشگاهها
۹ کتابشناسی
۱۰ فیلمشناسی
کودکی تا جوانی
در سال ۱۹۵۸ در بربنک، کالیفرنیا به دنیا آمد.مادرش «جین برتون (اریکسون)» مالک یک فروشگاه هدیه بود و پدرش «بیل برتون» بازیکن سابق بسکتبال بود که در پارک بربنک و ادارهٔ تفریحات و سرگرمی کار میکرد. تیم برتون در کودکی در حیاط خانه شان در خیابان «اورگرین»، فیلمهای کوتاه با روش «استاپ موشن انیمیشن» یا فیلمهای ۸ میلیمتری صامت میساخت. یکی از فیلمهای دوره نوجوانی اش «جزیره دکتر آگر» است که آن را در سن ۱۳ سالگی ساخت. او در دبیرستان بربنک تحصیل کرد اما دانش آموز خیلی خوبی نبود. برتون خیلی درونگرا بود و از نقاشی، طراحی و فیلم دیدن لذت میبرد. ساختههای تیم به شدت تحت تاثیر آثار ادگار آلن پو، فیلمهای ترسناک و علمی ـ تخیلی مثل «گودزیلا»، محصولات «شرکت همر»، آثار ری هریهازن و فیلمهای وینسنت پرایس قرار گرفتهاست.
تیم برتون بعد از فارغ التحصیلی از دبیرستان بربنک به همراه «جف ریکنبرگ» به «موسسه هنرهای کالیفرنیا» برای یادگیری «انیمیشن شخصیت» رفت. بعضی از همکلاسیهایش جان لستر، «براد برد»، «جان ماسکر» و «هنری سلیک» بودند. بعد از آن تیم برتون و «هنری سلیک» در فیلم کابوس قبل از کریسمس و «جیمز و هلوی غول پیکر» باهم همکاری کردند. تیم برتون در زمان دانشجویی در «موسسه هنرهای کالیفرنیا» فیلمهای کوتاهی مثل «ساقه کرفس غول پیکر» و «پادشاه و اختاپوس» را ساخت که از آنها فقط قسمتهایی باقی ماندهاست.
اوایل دوران حرفهای: دهه ۱۹۸۰
سال ۱۹۷۹ از موسسه هنرهای کالیفرنیا در سنتا کلاریتا فارغ التحصیل شد. موفقیت فیلم کوتاهش یعنی «ساقه کرفس غول پیکر» توجه استودیو انیمیشن والت دیزنی را به او جلب کرد و آنها به او پیشنهاد کارآموزی در استودیو انیمیشن را دادند. او انیمیشن ساز و ایده پرداز فیلمهایی مثل روباه و سگ شکاری، «دیگ سیاه» و «ترون» بودهاست. با این وجود سبک شخصی برتون با استانداردهای دیزنی مغایرت داشت و او علاقه داشت در پروژههای انفرادی کار کند.
در سال ۱۹۸۲ در حالی که در استودیو دیزنی کار میکرد اولین فیلم کوتاهش یعنی وینسنت که فیلمی ۶ دقیقهای و سیاه و سفید بود را بر اساس شعری از خودش و به روش استاپ موشن ساخت. این فیلم داستان پسر جوانی است که در خیالش خودش را به جای قهرمانش (و قهرمان تیم) وینسنت پرایس میبیند. تیم برتون و پرایس راوی این فیلم بودند. تهیه کننده فیلم «ریک هنریکس»، یکی از دوستان برتون از زمان کار در بخش ایده پردازی استودیو دیزنی بود. این فیلم در جشنواره فیلم شیکاگو نمایش داده شد و به همراه فیلم «تکس» که درامی نوجوانانه بود به مدت دو هفته بر روی پرده یکی از سینماهای لس آنجلس رفت. قبل از آن اولین محصول اکشن تیم، «هنسل و گرتل» بود که اقتباسی با تم ژاپنی از داستان برادران گریم برای شبکه دیزنی بود. اوج داستان مبارزه کونگ فو بین هنسل و گرتل با جادوگر بود. یک بار پخش آن در ساعت ۱۰:۳۰ شب هالووین ۱۹۸۳ و فورا کنار گذاشته شدن آن به شایعه وجود نداشتن این پروژه دامن زد(این فیلم کوتاه سال ۲۰۰۹ در موزه هنر مدرن و سال ۲۰۱۱ در نمایشگاه هنر تیم برتون درموزه هنر لس آنجلس نشان داده شد).
فیلم کوتاه و اکشن بعدی او، فرنکنوینی است که سال ۱۹۸۴ اکران شد. این فیلم درباره پسر جوانی است که سعی میکند سگش را بعد از اینکه با یک ماشین تصادف میکند، زنده کند. این فیلم سیاه و سفید است و «برت الیور»، شلی دووال و «دنیل استرن» بازیگران آن هستند. بعد از اتمام ساخت فرنکنوینی، دیزنی، تیم برتون را به این بهانه که او با استفاده از امکانات دیزنی فیلمی سیاه و ترسناک برای بچهها ساختهاست، اخراج کرد.
بعد از آن برای او فرصت ساخت فیلمی بلند پیش آمد؛ «گریفین دان» تیم برتون را برای کارگردانی کمدی سیاه «بعد از ساعتها» معرفی کرد اما مارتین اسکورسیزی بعد از کنسل شدن پروژه اش یعنی آخرین وسوسه مسیح، به کارگردانی این فیلم علاقه نشان داد و در نتیجه برتون کنار گذاشته شد.
ماجراجویی بزرگ پی وی
کمی بعد از اینکه بازیگری به نام «پاول روبنس» فیلم فرنکنوینی را دید، برتون را برای کارگردانی فیلمی سینمایی برگرفته از شخصیت مورد علاقه اش «پی وی هرمان» انتخاب کرد. «پی وی هرمان» با نمایشی روی صحنه در تئاتر «راکسی» محبوبیت زیادی به دست آورد و بعد از آن «نمایش پی وی هرمان» از شبکه اچبیاو پخش شد. فیلم ماجراجویی بزرگ پی وی در سال ۱۹۸۵ و با بودجه ۷ میلیون دلاری ساخته شد و بیش از ۴۰ میلیون دلار فروش کرد. تیم برتون که طرفدار گروه موسیقی عجیب و غریب «اوینگو بوینگو» بود از «دنی الفمن» آهنگساز گروه خواست تا برای این فیلم آهنگسازی کند. بعد از آن الفمن آهنگسازی همه به جز ۵ فیلم از آثار برتون در مقام کارگردان و/یا تهیه کننده را بر عهده داشتهاست. آن ۵ فیلم «پسر ملوان»، اد وود، «جیمز و هلوی غول پیکر»، بتمن برای همیشه و سوئینی تاد: آرایشگر شیطانی خیابان فلیت هستند.
بیتل جوس
بعد از کارگردانی چند اپیزود سریال تلویزیونی «الفرد هیچکاک تقدیم میکند» و«تئاتر افسانه پریان» ساخته شلی دووال، به برتون پروژه بزرگ بعدی اش یعنی بیتل جوس پیشنهاد داده شد. بیتل جوس یک کمدی ترسناک ماورائی درباره زوج جوانی است که بعد از مرگ مجبور میشوند در همین دنیا بمانند و خانوادهای جوان و پولدار مالک خانه شان در نیو انگلند میشوند اما دختر نوجوان خانواده روح آنها را میبیند. بازیگران این فیلم الک بالدوین، «جینا دیویس»، وینونا رایدر و مایکل کیتون در نقش جن گیری به نام«بیتل جوس» است. فیلم با بودجهای نسبتا کم، ۸۰ میلیون دلار فروش داشت و جایزه اسکار بهترین گریم را برنده شد. بعد از آن این فیلم به انیمیشنی به همین نام تبدیل شد که برتون مدیر اجرایی تولید آن بود و از شبکه ای بی سی و بعداً از شبکه فاکس پخش شد.
بتمن
توانایی تیم برتون در ساختن فیلمهای موفق با بودجه کم، مدیران استودیوها را تحت تاثیر قرار داد و به او فیلم بتمن که اولین فیلمش با بودجه زیاد بود پیشنهاد داده شد. تولید فیلم با مشکلاتی مواجه شد. برتون چندین بار با تهیه کنندگان «جان پیترز» و «پیتر گوبر» اختلاف پیدا کرد اما بزرگترین مشکل در مورد بازیگران بود. برتون برای نقش بتمن، مایکل کیتون را با وجود جثه متوسط، بی تجربگی در فیلمهای اکشن و شهرتش به عنوان بازیگر کمدی به دلیل همکاری قبلی شان در بیتل جوس انتخاب کرد.اگرچه برتون در نهایت پیروز شد اما طرفداران زیادی نسبت به این انتخاب خشمگین شدند. برتون عنوان کرد که مسخره است که یک مرد درشت هیکل را برای نقش بتمن انتخاب کند و اصرار داشت که یک جنگجوی شنل دار باید فردی عادی(البته خیلی ثروتمند) باشد که لباسی خفاشی میپوشد تا با خلافکاران بجنگد. تیم برتون جک نیکلسون را برای نقش ژوکر انتخاب کرد که این کار او باعث شد خشم طرفداران کاهش یابد و توجه مخاطبان مسن هم به فیلمی سوپرقهرمانانه جلب شود.
وقتی که فیلم ماه ژوئن ۱۹۸۹ منتشر شد، با بزرگترین رقابت بازاریابی و فروش در تاریخ فیلم حمایت شد و و با فروش بیش از ۲۵۰ میلیون دلار در آمریکا و ۴۰۰ میلیون دلار در جهان یکی از پرفروش ترین فیلمهای تاریخ شد (ارزش این ارقام مربوط به سال ۱۹۸۹ است). در نقدهای این فیلم بازی کیتون و نیکلسون و جنبههای تولید فیلم مورد تحسین قرار گرفت و فیلم جایزه اسکار بهترین کارگردان هنری را برنده شد. موفقیت فیلم، برتون را به عنوان کارگردانی سودآور معرفی کرد و تاثیر زیادی بر فیلمهای سوپرقهرمانانهای که بعداً ساخته شد گذاشت به طوری که شخصیتی خشن تر، با ظاهری واقعی تر و دارای ابعاد روان شناختی، به سوپرمن ساخته ریچارد دانر که قهرمانی آمریکایی و جذاب بود ترجیح داده شد. همچنین این فیلم الهام بخش انیمیشن موفق بتمن بود آنقدر که سیاهی فیلم به یک فیلم سیاه تر بتمن در تلویزیون منجر شد. تیم برتون اظهار کرد که از کتاب «بتمن:کشتن ژوکر» برای فیلمش که از بتمن اتخاذ شده بود الهام گرفتهاست.
«من هیچ وقت طرفدار کتابهای کمیک نبودم اما همیشه عاشق تصویر بتمن و ژوکر بودم. دلیل اینکه طرفدار کتاب کمیک نبودم - و فکر میکنم به زمان کودکی ام برمیگردد- این بود که به سختی میتوانستم بگویم کدام قسمت را باید بخوانم. نمیدانم این خوانشپریشی یا چیز دیگری بود اما دلیل اینکه عاشق کشتن ژوکر بودم این بود که برای اولین بار میتوانستم بگویم کدام قسمت را باید بخوانم. آن کتاب مورد علاقهام بود. اولین کتاب کمیکی بود که دوستش داشتم. و موفقیت آن رمانهای تصویری ایدههای ما را قابل قبول تر کرد. »
دهه ۱۹۹۰
ادوارد دست قیچی
سال ۱۹۹۰ برتون نویسندگی (به همراه کارولین تامپسون) و کارگردانی ادوارد دست قیچی را انجام داد و وینونا رایدر برای دومین بار در این فیلم با او همکاری کرد. جانی دپ که در اواخر دهه ۸۰ به خاطر بازی در سریال خیابان جامپ شماره ۲۱ به بازیگر نوجوانی محبوب تبدیل شده بود، نقش ادوارد را که اختراع جدید مخترعی عجیب وغریب و قدیمی (با بازی وینسنت پرایس) بود را بازی کرد. ادوارد در ظاهر انسان بود اما به دلیل مرگ ناگهانی سازنده اش به جای دستانش قیچی داشت. قرار داشتن در حومه شهر(و فیلمبرداری در لاتز، کالیفرنیا) باعث شد که فیلم به عنوان زندگی نامه شخصی برتون از دوران کودکی اش در بربنک دیده شود. پرایس عنوان کردهاست که:«تیم همان ادوارد است.» جانی دپ هم نظری مشابه این گفته را با توجه به اولین ملاقاتش با تیم برتون برای این فیلم در مقدمه «کتاب برتون بر برتون» نوشته مارک سالیسبری عنوان کردهاست. در چندین نقد، ادوارد دست قیچی یکی از بهترین فیلمهای برتون معرفی شدهاست. جانی دپ بعد از این فیلم در فیلمهای اد وود، اسلیپی هالو، چارلی و کارخانه شکلات سازی، عروس مرده، سوئینی تاد: آرایشگر شیطانی خیابان فلیت، آلیس در سرزمین عجایب و سایههای سیاه با برتون همکاری کردهاست.
سال ۲۰۰۴ متیو بورن درباره تبدیل داستان ادوارد به یک نمایش باله با برتون صحبت کرد. در سال ۲۰۰۵ این باله برای اولین بار پخش شد و اکنون به صورت تور در انگلیس، آمریکا، کانادا، استرالیا، و بخشی از اروپا اجرا میشود.
بازگشت بتمن
برتون پیشنهاد کمپانی برادران وارنر را برای کارگردانی ادامه بتمن به این شرط که اختیار کامل به او داده شود پذیرفت. نتیجه کار بازگشت بتمن با بازی مایکل کیتون در نقش شوالیه تاریکی و تبهکارانی جدید بود. آنها دنی دیویتو (پنگوئن)، میشل فایفر(زن گربهای) و کریستوفر واکن در نقش (مکس شرک)، سرمایه داری شرور و شخصیتی اصلی که برای فیلم ساخته شد(شبیه سوپرمن ۳ ساخته راس وبستر) بودند. چون این فیلم از بتمن قبلی سیاه تر بود و برتون بیشتر از سلیقه شخصی اش استفاده کرده بود این نگرانی به وجود آمد که فیلم برای بچهها خیلی ترسناک باشد. یکی از نقدهایی که به فیلم شد این بود که:«تبهکاران زیاد نقش بتمن را خراب کردند» این نقد به تصمیم برتون بر تمرکز داستان روی تبهکاران به جای بتمن اشاره میکند. همچنین فیلم طرفداران را دو قسمت کردهاست، بعضی سیاه بودن و عجیب بودن آن را دوست دارند در حالی که دیگران احساس میکنند این کار با توجه به جنبههای اصلی داستان درست نیست.
برتون تغییرات زیادی روی شخصیت پنگوئن انجام داد که این تغییرات در کتابهای کمیک و سریالهای تلویزیونی هم اعمال شد. پنگوئن در کتاب کمیک مردی عادی بود اما برتون پنگوئن را به شخصیتی غیرعادی با انگشتانی شبیه باله، بینی عقابی شبیه نوک و بدنی شبیه پنگوئن تبدیل کرد. بازگشت بتمن که در سال ۱۹۹۲ اکران شد اگرچه به اندازه بتمن قبلی موفق نبود اما ۲۸۲٫۸ میلیون دلار در جهان فروش کرد و موفقیت مالی دیگری کسب کرد. پاول روبنس که نقش «پی وی» در ماجراجویی بزرگ پی وی را بازی کرده بود هم نقش کوتاهی به عنوان پدر پنگوئن ایفا کرد.
کابوس قبل از کریسمس
او نویسنده و تهیه کننده فیلم کابوس قبل از کریسمس (۱۹۹۳) است و به دلیل محدودیتهای برنامه کاری فیلم بازگشت بتمن نتوانست کارگردانی آن را انجام بدهد. این فیلم در اصل قرار بود کتاب شعری برای کودکان باشد. کارگردان فیلم «هنری سلیک» است و «مایکل مک دووال» و «کارولین تامپسون» بر اساس داستان، شخصیتها و دنیایی که برتون ساختهاست، فیلمنامه آن را نوشتهاند. فیلم با نظرهای مثبتی درباره روش استاپ موشن انیمیشن، موسیقی و داستان اصلی مواجه شد و با ۵۰ میلیون فروش به موفقیت در گیشه دست یافت. بعد از آن برتون در تهیه کنندگی فیلم جیمز و هلوی غول پیکر(۱۹۹۶) با سلیک دوباره همکاری کرد. این فیلم باعث شد که علاقه جدیدی به روش استاپ موشن انیمنشن به وجود بیاید. یک صحنه حذف شده از این فیلم صحنهای است که تعدادی خون آشام با سر جدا شده برتون روی دریاچهای یخ زده هاکی بازی میکنند. در نسخه نهایی یک کدو تنبل هالووین جایگزین سر برتون شد.
پسر ملوان
در سال ۱۹۹۴ او با «دنیس دی نووی» که قبلا هم با هم در تهیه کنندگی همکاری کرده بودند، تهیه کنندگی فیلم کمدی- فانتزی «پسر ملوان» را به عهده گرفتند. کمدینی به نام «کریس الیوت» بازیگر فیلم و «آدام رزنیک» کارگردان و نویسنده فیلم بود. در ابتدا برتون با دیدن بازی الیوت در «زندگی کن» میخواست کارگردان این فیلم باشد اما وقتی فیلم اد وود به او پیشنهاد شد کارگردانی این فیلم را به رزنیک واگذار کرد. این فیلم به شدت مورد نقد قرار گرفت و حتی «کریس الیوت» در سال ۱۹۹۵ جایزه تمشک طلایی را برای «بدترین ستاره جدید» دریافت کرد. همچنین این فیلم درنظرسنجی راتن تومیتوز نمره ۴۵ از ۱۰۰ گرفت.
اد وود
این فیلم که سال ۱۹۹۴ ساخته شد، فیلم بعدی برتون بود که زندگی اد وود، فیلمسازی که بعضی وقتها از او به عنوان «بدترین کارگردان تاریخ» نام میبرند را نشان میداد. جانی دپ در این فیلم نقش اد وود را بازی کرد. این فیلم ادای احترامی به فیلمهای کم هزینه، تخیلی و ترسناکی بود که برتون در کودکی ساخته بود. به دلیل جروبحثی که در طول ساخت کابوس قبل از کریسمس پیش آمده بود، دنی الفمن از آهنگسازی برای این فیلم امتناع کرد و این کار به هاوارد شور سپرده شد. در حالی که اد وود در آن زمان با شکست تجاری مواجه شد اما با نقدهای مثبتی روبرو شد و «مارتین لاندا» جایزه اسکار بهترین بازیگر نقش مکمل را برای نقش «بلا لوگاسی» دریافت کرد.
بتمن برای همیشه
با وجود اینکه برتون میخواست ادامه بتمن را بسازد اما وارنر بروس اعلام کرد که بازگشت بتمن برای بچهها خیلی سیاه و نامناسب بود. برای جذب مخاطبان کوچکتر تصمیم گرفته شد که جوئل شوماخر که کارگردان فیلمهایی مثل «مشتری» بود، کارگردان فیلم سوم بتمن یعنی بتمن برای همیشه شود و برتون به همراه «پیتر مک کروگر اسکات» تهیه کنندگی آن را به عهده بگیرد. به دنبال این تغییر و تغییراتی که کارگردان داد، مایکل کیتون از نقش بتمن کناره گیری کرد و وال کیلمر جای او را گرفت. فیلمبرداری اواخر سال ۱۹۹۴ شروع شد و فیلم با بازیگران جدیدی مثل تامی لی جونز، نیکول کیدمن، کریس اودانل و جیم کری شناخته شد. تنها بازیگرانی که عوض نشدند «پت هینگل» و «مایکل گاف» بودند. این فیلم که ترکیبی از سیاهی مشخص کننده داستانی حماسی با پیشنهاد شوماخر یعنی رنگها و تابلوهای نئون بود و با وجود بحثهایی در مورد شخصیتها و داستان، بافروش ۳۳۶ میلیون دلار به موفقیت بزرگی در گیشه دست یافت. برتون با وجود دوستی اش با شوماخر اغلب با تصمیمهای او مخالف بود خصوصاً در مورد فیلمبرداری چند صحنه که از نسخه نهایی حذف شد(این صحنهها بعدا در نسخه دی وی دی سال ۲۰۰۵ به عنوان قسمتهای حذف شده اضافه شد). وارنر بروس از شوماخر خواسته بود که آنها را حذف کند تا این فیلم همان سبک فیلم قبلی یعنی بازگشت بتمن را نداشته باشد. «جانت اسکات بچلر» در مصاحبهای گفت که تنها مشارکت برتون به عنوان تهیه کننده مورد قبول شوماخر در مقام کارگردان و «لی و جانت اسکات بچلر» به عنوان نویسنده بود و برتون در ایدههای داستان نقشی نداشت و «معماگو» قرار نبود که تبهکار باشد. شوماخر برای کارگردانی فیلم بعدی یعنی بتمن و رابین که فیلمی مشهور نشد، استخدام شد و برتون در این فیلم همکاری نکرد.
جیمز و هلوی غول پیکر
سال ۱۹۹۶ تیم برتون و «سلیک» در فیلم تخیلی و موزیکال جیمز و هلوی غول پیکر بر اساس کتاب رولد دال دوباره با هم همکاری کردند. برتون تهیه کننده و «سلیک» کارگردان این فیلم بودند. بازیگران فیلم «ریچارد دریفوس»، سوزان ساراندون، دیوید تیولیس، «سایمونن کالو» و «جین لیوز» بودند. فیلم با نقدهای مثبتی مواجه شد و همچنین نامزد جایزه اسکار بهترین موسیقی فیلم شد(آهنگساز فیلم رندی نیومن است).
مریخ حمله میکند
در فیلم مریخ حمله میکند (۱۹۹۶) برتون و «دنی الفمن» دوباره با هم همکاری کردند. این فیلم ترکیبی از فیلمهای علمی- تخیلی دهه ۵۰ و فیلمهای حادثهای دهه ۷۰ است. اتفاقی باعث شد که این فیلم تمسخر غیرعمدی فیلم محبوب روز استقلال که ۵ ماه قبل تر اکران شده بود به نظر بیاید. فیلم به حضور بازیگرانی مثل جک نیکلسون، پیرس برازنان، مایکل جی فاکس، سارا جسیکا پارکر، ناتالی پورتمن، لوکاس هاس، گلن کلوز، مارتین شورت، راد استیگر، کریستینا اپلگیت و جک بلک که همه ستاره بودند افتخار میکرد.
اسلیپی هالو
فیلم اسلیپی هالو که اواخر ۱۹۹۹ اکران شد داستانی ماورائی دارد و هنرنمایی غیرعادی دیگری از جانی دپ در نقش «ایکابد کرین»، کارآگاهی علاقه مند به تحقیقات جرم شناسی است(در حالی که در داستان اصلی واشنگتن اروینگ، ایکابد به معلمی علاقه مند است). اسلیپی هالو نشان دهندهٔ مبارزهٔ تیم برتون با سیستم استودیو هالیوود بود. برتون با ساخت این فیلم ادای احترامی به فیلمهای ترسناک «کمپانی انگلیسی فیلم همر» کردهاست. کریستوفر لی که یکی از ستارههای «کمپانی همر» بود هم نقش کوتاهی در این فیلم ایفا کردهاست. «مایکل گاف»، «جفری جونز» و کریستوفر واکن نقشهای مکمل را بازی کردهاند. کریستینا ریچی هم در نقش «کاترینا ون تسل» بازی کردهاست. نقدهای مثبتی که بر فیلم شد و آهنگسازی خاص «الفمن» به سبک گوتیک باعث شد فیلم برنده «جایزه اسکار بهترین کارگردان هنری» و دو جایزه بفتا برای «بهترین طراح لباس» و «بهترین طراح اجرایی» شود. فروش موفقیت آمیز اسلیپی هالو به همراه تغییری که در زندگی شخصی برتون اتفاق افتاد(جدایی از همسرش، بازیگری به نام لیزا ماری) نقطه تغییری برای او بود و برتون تغییرات اساسی در سبک پروژه بعدی اش داد و آن جنگلهای روح زده را پشت سر گذاشت تا فیلم سیاره میمونها را (که بارها عنوان کردهاست که بازسازی نسخه قبلی آن نیست) کارگردانی کند.
سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۰
سیاره میمونها
فیلم سیاره میمونها با فروش ۶۸ میلیون دلار در هفته اول اکران به موفقیت دست یافت. فیلم با نظرهای مثبت و منفی روبرو شد و نسخهای ضعیف تر در مقایسه با نسخه اولیهای که از رمان سیاره میمونها اقتباس شده بود درنظر گرفته شد. یکی از این انتقادها این است که در مقایسه با فیلم سال ۱۹۶۸ که سیاه و پوچ گرایانه بود ضعیف تر است و آنقدر که به نظر میرسد جذاب نیست. این فیلم تغییر سبک معمول برتون است و این بحث پیش آمد که آیا واقعاً این فیلم برتون است یا او فقط استخدام شده بود که هر چه به او گفته میشود را انجام دهد. برتون در طول ساخت فیلم با استودیو اختلاف پیدا کرده بود و یک بار هم صحنه را ناگهان ترک کرده بود. گزارشهای زیادی حاکی از تغییرات آخرین لحظهای در فیلم است. با اینکه فیلم از نظر تجاری موفق بود و آخر داستان هم طوری بود که امکان ساخت دنبالهای برای آن وجود داشت، اما نه برتون و نه استودیو تمایلی برای ساخت ادامه آن نشان ندادند (سال ۲۰۱۱ فیلم خیزش سیاره میمونها ساخته شد). پایان این فیلم به داستان رمان شبیه تر است. در زمان فیلمبرداری سیاره میمونها برتون با هلنا بونهام کارتر آشنا شد که از آن زمان تا به حال شریک زندگی او بودهاست.
ماهی بزرگ
سال ۲۰۰۳ برتون این فیلم را که بر اساس رمان «ماهی بزرگ:رمان تناسبهای افسانهای» نوشته دنیل والاس ساخته شدهاست، کارگردانی کرد. داستان فیلم درباره پدری است که داستانهایی آمیخته با رنگ و مبالغه درباره زندگی اش به پسرش میگوید. نقشهای اصلی فیلم ایوان مکگرگور در نقش جوانی «ادوارد بلوم» و «آلبرت فینی» در نقش پیری «ادوارد بلوم» هستند. جسیکا لنگ، «بیلی کروداپ»، دنی دیویتو، الیسون لومن، ماریون کاتیلرد و هلنا بونهام کارتر دیگر بازیگران فیلم هستند. ماهی بزرگ نامزد ۴ جایزه گولدن گلوب و نامزد جایزه اسکار بهترین موسیقی فیلم شد. آهنگساز این فیلم هم «دنی الفمن» است. این فیلم همچنین همکاری دوم برتون و هلنا بونهام کارتر است که هلنا در نقشهای جنی و جادوگر بازی کردهاست.
چارلی و کارخانه شکلات سازی
چارلی و کارخانه شکلات سازی(۲۰۰۵) اقتباسی از کتابی به همین نام نوشته رولد دال است. جانی دپ در نقش ویلی وانکا، فردریک هایمور در نقش چارلی باکت و هلنا بونهام کارتر در نقش خانم باکت(مادر چارلی) بازی کرده اند. این فیلم نسبت به نسخهای که سال ۱۹۷۱ ساخته شده بود یعنی ویلی وانکا و کارخانه شکلات سازی، به داستان کتاب شبیه تر است اما در بعضی موارد مثل اضافه کردن مشکل ویلی وانکا با پدرش(با بازی کریستوفر لی) به داستان، متفاوت است. این فیلم نامزد جایزه اسکار بهترین طراح لباس شد و جانی دپ هم برای این فیلم نامزد جایزه گولدن گلوب بازیگر مرد نقش اصلی در ژانر موزیکال یا کمدی شد. این فیلم ۲۰۷ میلیون دلار در آمریکا فروش کرد. ساخت این فیلم برای برتون و الفمن که همزمان با آن روی انیمیشن عروس مرده هم کار میکردند دشوار بود.
عروس مرده
عروس مرده(۲۰۰۵) اولین انیمیشن بلند برتون در مقام کارگردان است که به روش استاپ موشن ساخته شدهاست. جانی دپ صداپیشه «ویکتور ون دورت» و هلنا بونهام کارتر(که این پروژه مخصوص او ساخته شدهاست) صداپیشه «امیلی»(عروس مرده) است. در این فیلم، برتون یک بار دیگر توانست که از سبک آشنا و مخصوص به خودش مثل تقابل پیچیده نور با تاریکی و گیر افتادن بین دو دنیای متفاوت و متضاد، استفاده کند.
استخوانها
استخوان ها(۲۰۰۶) تنها کلیپ موسیقی است که برتون تا به حال کارگردانی کردهاست. شعر استخوانها سومین تک آهنگ گروه کیلرز از آلبوم دومشان یعنی «شهر سام» است. بازیگران این کلیپ ویدیویی «مایکل استگر» و «دون آوکی» هستند. در این کلیپ صحنههایی هم از فیلمهای «موجودات مرداب سیاه»، «جیسون و آرگوناتها» و «لولیتا» وجود دارد. گروه موسیقی به همراه «استگر» و «آوکی» در طول فیلم کم کم به اسکلت تبدیل میشوند و در آخر کلیپ همه اسکلت هستند. این کلیپ برنده جایزه بهترین کلیپ از جوایز NME در سال ۲۰۰۷ شد.
سوئینی تاد،آرایشگر شیطانی خیابان فلیت
تهیه کنندگان این فیلم که ۲۱ دسامبر ۲۰۰۷ اکران شد، دریم ورکز و وارنر بروس هستند. سوئینی تاد که برتون کارگردانی آن را به عهده داشت نامزد ۴ جایزه گولدن گلوب و برنده ۲ جایزه گولدن گلوب شد. برتون «نامزد جایزه گولدن گلوب بهترین کارگردان» و «برنده جایزه بهترین کارگردان از جوایز هیأت ملی بازبینی فیلم» شد. همچنین این فیلم «برنده جایزه گلدن گلوب بهترین فیلم موزیکال یا کمدی»، نامزد دو جایزه بفتا در «طراحی لباس» و «گریم»، «نامزد جایزه اسکار بهترین دستاورد در طراحی لباس» و برنده «جایزه اسکار بهترین دستاورد برای کارگردان هنری» شد.
هلنا بونهام کارتر برای ایفای نقش «خانم لاوت» برنده «جایزه فیلمهای انگلیسی» و نامزد جایزه گولدن گلوب شد.
جانی دپ هم برای ایفای نقش «سوئینی تاد» نامزد «جایزه اسکار بهترین بازیگر نقش اول»، برنده جایزه گلدن گلوب بهترین بازیگر مرد فیلم موزیکال یا کمدی، «برنده جایزه بهترین نقش منفی» از جوایز سینمایی امتیوی در سال ۲۰۰۸ و «برنده جایزه ملی فیلم انگلیس» شد.
«کریس نشاویتی» در نقدش در مجله «تفریحات هفتگی» به این فیلم نمرهٔ A منفی دادهاست و بیان کرد:«بالا و پایینی صدای دپ هنگام آواز خواندن باعث تحیر میشود و با خودت فکر میکنی که او دیگر چه مهارتهایی دارد که نشان نداده است. دیدن دپ در نقش آرایشگری که با تیغ کار میکند تو را یاد ۱۸ سال پیش میاندازد که ادوارد دست قیچی به سرعت درختان را به شکلهای مختلف در میآورد. و اگر تیم برتون و جانی دپ با هم آشنا نمیشدند ما همه این زیباییهای عجیب را از دست میدادیم».
۹
سال ۲۰۰۵ فیلمسازی به نام «شان اکر» فیلم کوتاهی به نام «۹» را منتشر کرد که درباره عروسکی کهنه و با ادراک است که در دنیایی رو به نابودی در آینده، سعی میکند تا از نابودی ۸ عروسک کهنه دیگر توسط ماشینها جلوگیری کند. این فیلم جایزههای زیادی برنده شد و نامزد جایزه اسکار بهترین فیلم کوتاه انیمیشن شد. تیم برتون و «تیمر بکمامبتوف»، کارگردان فیلم تحت تعقیب، بعد از دیدن این فیلم کوتاه به ساخت فیلمی بلند بر اساس داستان «۹» علاقه نشان دادند. کارگردان فیلم بلند ۹ «آکر» و تهیه کنندگان آن «تیم برتون» و «تیمر بکمامبتوف» هستند. «آکر» و «پاملا پتلر»(که در نوشتن فیلمنامه عروس مرده همکاری کرده بود) فیلمنامه آن را نوشتند و الیجا وود، جان سی ریلی، جنیفر کانلی، کریستوفر پلامر، «مارتین لاندا»، «کریسپن گلوور» و «فرد تاتسر» صداپیشگان فیلم هستند. این اولین انیمیشن برتون بود که به روش استاپ موشن ساخته نشدهاست.
http://picoup.ir/images/81647686942122041960.jpg (http://picoup.ir/)
2010 به بعد
آلیس در سرزمین عجایب
تیم برتون درکنفرانس کامیک کان بینالمللی سن دیگو، کالیفرنیا(۲۰۰۹)
داستان فیلم آلیس در سرزمین عجایب(۲۰۱۰) به کارگردانی برتون، ۱۳ سال بعد از زمان داستان اصلی نوشته لوئیس کارول اتفاق میافتد. میا واشیکوفسکا که در فیلم «مبارزه طلبی»(۲۰۰۸) و سریال «تحت درمان» که از شبکه اچ بی او پخش شده بود بازی کرده بود، در نقش «آلیس» بازی کرد. شروع فیلمبرداری ماه می۲۰۰۸ بود. محل فیلمبرداری از اول سپتامبر تا ۱۴ اکتبر «تورپوینت» و «پلی ماث» بود و زمان فیلم دوره ویکتوریا است. در طول این مدت فیلمبرداری در «خانه آنتونی»(مکانی تاریخی) در «تورپوینت» انجام شد.[۱۹] دویست و پنجاه بازیگر فرعی اوایل آگوست انتخاب شدند. بقیه کار تولید در لندن انجام شد. ابتدا قرار بود که اکران فیلم سال ۲۰۰۹ باشد اما به ۵ مارس ۲۰۱۰ موکول شد. جانی دپ در نقش کلاهدوز دیوانه، هلنا بونهام کارتر در نقش «ملکه قرمز»، آن هاتاوی در نقش «ملکه سفید»، و «کریسپین گلوور» در نقش «شواله قلبها» ایفای نقش کردند و «استفن فرای» صداپیشه «گربه چشایر»، آلن ریکمن صداپیشه «هزارپایی به نام ابسولم»، مایکل شین صداپیشه خرگوش سفیدی به نام «مک توئیسپ» و «مت لوکاس» صداپیشه «دوقلوها» بودند. این فیلم برنده دو جایزه اسکار برای «بهترین کارگردان هنری» و «بهترین طراح لباس» شدهاست.
برتون در سال ۲۰۰۹ درکنفرانس کامیک کان بینالمللی سن دیگوکالیفرنیا برای تبلیغ ۹ و آلیس در سرزمین عجایب حاضر شد. وقتی یکی از حضار از او درباره فیلمسازی سوال کرد او از «دوست خیالی اش» که به او کمک میکنند یاد کرد و به جانی دپ اشاره کرد که با تشویق حضار روی صحنه بیاید.
سایههای سیاه
برتون کارگردان و تهیه کنندهٔ این فیلم است. سایههای سیاه ۱۰ می ۲۰۱۲ اکران شد. جانی دپ علاوه بر تهیه کنندگی این فیلم، نقش خون آشامی به نام «بارناباس کالینز» را ایفا کردهاست. این فیلم بر اساس سریالی به همین نام ساخته شدهاست. «هلنا بونهام کارتر»، اوا گرین، «میشل فایفر»، «جانی لی میلر»، کلویی مورتز، «گالیور مک گرث»، جکی ارل هالی، «بلا هتکوت»، «ری شرلی»، «ایوان کایی»، «کریستوفر لی» و آلیس کوپر دیگر بازیگران این فیلم هستند. آهنگسازی فیلم به عهده «دنی الفمن» است و «کالین اتوود» طراح لباس این فیلم خواهد بود.
زندگی خصوصی
سال ۱۹۸۹ برتون با هنرمندی آلمانی به نام «لنا جیسک» ازدواج کرد اما سال ۱۹۹۲ از هم جدا شدند. همان سال با بازیگر و مدلی با نام «لیزا ماری» آشنا شد و رابطه شان تا سال ۲۰۰۱ طول کشید. در این مدت «لیزا ماری» در فیلمهای برتون مثل اد وود و مریخ حمله میکند بازی کرد. بعد از جدایی شان، «لیزا ماری» وسایل شخصی که برتون جا گذاشته بود را به حراج گذاشت.
بعد از آن در زمان ساخت فیلم سیاره میمونها با هلنا بونهام کارتر آشنا شد که رابطه شان تا به حال دوام داشتهاست. تیم و هلنا دو فرزند دارند: پسری به نام «بیلی ریموند»(ترکیب اسم پدر هلنا و اسم پدر تیم)، متولد ۴ اکتبر ۲۰۰۳ و دختری به نام «نل»، متولد ۱۵ دسامبر ۲۰۰۷.
جانی دپ که دوست صمیمی تیم برتون است پدرخواندگی فرزندان آنها را به عهده گرفتهاست. در مقدمه کتاب «برتون بر برتون» جانی دپ عنوان کردهاست:«درباره او دیگر چه میتوانم بگویم؟ او برادر، دوست و پدر فرزندخواندهام است. او بی نظیر و شجاع است. او کسی است که به خاطرش تا آخر دنیا میروم و به خوبی میدانم که او هم برای من همین کار را خواهد کرد.»
تیم برتون رئیس هیات داوران شصت و سومین جشنواره فیلم کن ۲۰۱۰ که از ۱۲ تا ۲۴ مه ۲۰۱۲ در کن (فرانسه) برگزار شد، بود. او همچنین ۱۵ مارس ۲۰۱۰ نشان افتخار «شوالیه هنر و ادب» را از وزیر فرهنگ فرانسه، فردریک میتران دریافت کرد.
دراکولا(۱۹۷۲)، مرد حصیری(۱۹۷۳)، سفر طلایی سندباد، جنگ غولها و مرد امگایی فیلمهای مورد علاقه برتون هستند.
همکاریهای متعدد
تیم برتون اغلب با تعداد خاصی از بازیگران در آثارش همکاری میکند: جانی دپ، هلنا بونهام کارتر، دنی دیویتو، کانچتا فرل، آلبرت فینی، کارمن فیلپی، مایکل گاف، پت هینگل، جن هوکس، رنس هاوارد، جفری جونز، اُلن جونز، مایکل کیتون، کریستوفر لی، لیزا ماری، جک نیکلسون، سارا جسیکا پارکر، کاترین اوهارا، میشل فایفر، وینسنت پرایس، میسی پایل، پاول روبنس، آلن ریکمن، دیپ روی، وینونا رایدر، دایانا سالینگر، گلن شدیکس، مارتین شورت، تیموتی اسپال، سیلویا سیدنی، کریستوفر واکن، فرنک ولکر و پاول وایت هاس.
نمایشگاهها
تیم برتون در موزه هنر مدرن
برتون از ۲۲ نوامبر ۲۰۰۹ تا ۲۶ آوریل ۲۰۱۰ نمایشگاهی از آثارش را در موزه هنر مدرن در نیویورک با بیش از ۷۰۰ طراحی، نقاشی، عکس، طرح داستان، تصاویر متحرک، عروسک، ماکت، لباس و پوسترهای سینمایی برگزار کرد.
تیم برتون در مرکز استرالیایی تصاویر متحرک (ACMI)
نمایشگاه برتون بعد از موزه هنر مدرن مستقیم به نمایشگاه «مرکز استرالیایی تصاویر متحرک» در ملبورن رفت. او در این نمایشگاه که از ۲۴ ژوئن تا ۱۰ اکتبر ۲۰۱۰ برگزار شد، آثار دیگری هم مربوط به فیلم آلیس در سرزمین عجایب که مارس همان سال اکران شد را به آثارش اضافه کرده بود.
تیم برتون در نمایشگاه جشنواره بینالمللی فیلم تورنتو
جشنواره بینالمللی فیلم تورنتو در آنتاریو، کانادا از ۲۶ نوامبر ۲۰۱۰ تا ۱۷ آوریل ۲۰۱۱ برگزار شد. در این نمایشگاه علاوه بر آثاری که از فیلمهای برتون وجود داشت خودش هم چند بار در آن حضور پیدا کرد.
تیم برتون در نمایشگاه موزه هنر لس آنجلس
کتاب «هنر تیم برتون» در نمایشگاه موزه هنر لس آنجلس(لاکما) از ۲۹ میتا ۳۱ اکتبر ۲۰۱۱ در غرفه رزنیک به نمایش درآمد. همچنین لاکما ۶ فیلم از وینسنت پرایس که بازیگر محبوب برتون بود را به مناسبت صدمین تولد پرایس در طول هفته آخر نمایشگاه نشان داد.
تیم برتون در نمایشگاه سینماتیک فرانسه
آثار برتون در نمایشگاه سینماتیک فرانسه از ۷ مارس تا ۵ آگوست ۲۰۱۲ در پاریس برگزار میشود. همه فیلمهای او برای شرکت در این نمایشگاه برنامه ریزی میشود.
کتابشناسی
• برتون بر برتون، مارک سالیسبری (۱۹۹۵، چاپ تصحیح شده ۲۰۰۰، ۲۰۰۶)
• مرگ غم انگیز پسر صدفی و قصههای دیگر (۱۹۹۷)
• هنر تیم برتون، نوشته لیا گالو (۲۰۰۹)
فیلم شناسی
1982.وینسنت
1984.فرنکن وینی
1985.ماجراجویی بزرگ پی وی
1988.بیتل جوس
1989.بتمن
1990.ادوارد دست قیچی
1992.بازگشت بتمن
1993.کابوس قبل از کریسمس
1994.پسر ملوان
1994.اد وود
1995.بازگشت بتمن
1996.جیمز و هلوی غول پیکر
1996.مریخ حمله میکند
1999.اسلیپی هالو
2001.سیاره میمون ها
2003.ماهی بزرگ
2005.چارلی و کارخانه شکلات سازی
2005.عروس مرده
2007.سوئینی تاد: آرایشگر شیطانی خیابان فلیت
2010.آلیس در سرزمین عجایب
2012.سایههای سیاه و آبراهام لینکلن: شکارچی خونآشام و فرنکنوینی
http://picoup.ir/images/04670897038584913447.jpg (http://picoup.ir/)
تیموتی ویلیام «تیم» برتون (به انگلیسی: Timothy "Tim" William Burton) (زاده ۲۵ اوت ۱۹۵۸) کارگردان، تهیه کننده، نویسنده، طراح و نقاش آمریکایی است. او به خاطر فیلمهای عجیبی مثل: بیتل جوس، ادوارد دست قیچی، کابوس قبل از کریسمس، اد وود، اسلیپی هالو، عروس مرده، سوئینی تاد: آرایشگر شیطانی خیابان فلیت، ۹، سایههای سیاه و فیلمهای محبوب و موفقی مثل: ماجراجویی بزرگ پی وی، بتمن، بازگشت بتمن، سیاره میمونها، چارلی و کارخانه شکلات سازی،آلیس در سرزمین عجایب معروف شدهاست. فیلم آلیس در سرزمین عجایب دومین فیلم پرفروش ۲۰۱۰ و نهمین فیلم پرفروش تاریخ است.
تیم برتون برای همکاریهای متعدد با تعدادی از هنرمندان در آثارش مشهور است، مثل جانی دپ که از اولین همکاریاش در ادوارد دست قیچی تا به حال دوست صمیمی او بودهاست؛ هلنا بونهام کارتر شریک زندگیاش؛ و موسیقیدانی به نام «دنی الفمن» که جز ۵ فیلم برای همهٔ آثار برتون در مقام کارگردان و/ یا تهیه کننده، آهنگ ساخته است. او همچنین نویسنده و نقاش کتاب شعر «مرگ غم انگیز پسر صدفی و قصههای دیگر» که در سال ۱۹۹۷ منتشر شد و نیز کتاب طراحیهایش یعنی «هنر تیم برتون» که در سال ۲۰۰۹ انتشار یافت، است. او کارگردان ۱۶ فیلم و تهیه کننده ۱۲ فیلم تا سال ۲۰۱۲ بودهاست.
فهرست:
۱ کودکی تا جوانی
۲ اوایل دوران حرفهای: دهه ۱۹۸۰
۳ دهه ۱۹۹۰
۴ سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۰
۵ ۲۰۱۰ به بعد
۶ زندگی خصوصی
۷ همکاریهای متعدد
۸ نمایشگاهها
۹ کتابشناسی
۱۰ فیلمشناسی
کودکی تا جوانی
در سال ۱۹۵۸ در بربنک، کالیفرنیا به دنیا آمد.مادرش «جین برتون (اریکسون)» مالک یک فروشگاه هدیه بود و پدرش «بیل برتون» بازیکن سابق بسکتبال بود که در پارک بربنک و ادارهٔ تفریحات و سرگرمی کار میکرد. تیم برتون در کودکی در حیاط خانه شان در خیابان «اورگرین»، فیلمهای کوتاه با روش «استاپ موشن انیمیشن» یا فیلمهای ۸ میلیمتری صامت میساخت. یکی از فیلمهای دوره نوجوانی اش «جزیره دکتر آگر» است که آن را در سن ۱۳ سالگی ساخت. او در دبیرستان بربنک تحصیل کرد اما دانش آموز خیلی خوبی نبود. برتون خیلی درونگرا بود و از نقاشی، طراحی و فیلم دیدن لذت میبرد. ساختههای تیم به شدت تحت تاثیر آثار ادگار آلن پو، فیلمهای ترسناک و علمی ـ تخیلی مثل «گودزیلا»، محصولات «شرکت همر»، آثار ری هریهازن و فیلمهای وینسنت پرایس قرار گرفتهاست.
تیم برتون بعد از فارغ التحصیلی از دبیرستان بربنک به همراه «جف ریکنبرگ» به «موسسه هنرهای کالیفرنیا» برای یادگیری «انیمیشن شخصیت» رفت. بعضی از همکلاسیهایش جان لستر، «براد برد»، «جان ماسکر» و «هنری سلیک» بودند. بعد از آن تیم برتون و «هنری سلیک» در فیلم کابوس قبل از کریسمس و «جیمز و هلوی غول پیکر» باهم همکاری کردند. تیم برتون در زمان دانشجویی در «موسسه هنرهای کالیفرنیا» فیلمهای کوتاهی مثل «ساقه کرفس غول پیکر» و «پادشاه و اختاپوس» را ساخت که از آنها فقط قسمتهایی باقی ماندهاست.
اوایل دوران حرفهای: دهه ۱۹۸۰
سال ۱۹۷۹ از موسسه هنرهای کالیفرنیا در سنتا کلاریتا فارغ التحصیل شد. موفقیت فیلم کوتاهش یعنی «ساقه کرفس غول پیکر» توجه استودیو انیمیشن والت دیزنی را به او جلب کرد و آنها به او پیشنهاد کارآموزی در استودیو انیمیشن را دادند. او انیمیشن ساز و ایده پرداز فیلمهایی مثل روباه و سگ شکاری، «دیگ سیاه» و «ترون» بودهاست. با این وجود سبک شخصی برتون با استانداردهای دیزنی مغایرت داشت و او علاقه داشت در پروژههای انفرادی کار کند.
در سال ۱۹۸۲ در حالی که در استودیو دیزنی کار میکرد اولین فیلم کوتاهش یعنی وینسنت که فیلمی ۶ دقیقهای و سیاه و سفید بود را بر اساس شعری از خودش و به روش استاپ موشن ساخت. این فیلم داستان پسر جوانی است که در خیالش خودش را به جای قهرمانش (و قهرمان تیم) وینسنت پرایس میبیند. تیم برتون و پرایس راوی این فیلم بودند. تهیه کننده فیلم «ریک هنریکس»، یکی از دوستان برتون از زمان کار در بخش ایده پردازی استودیو دیزنی بود. این فیلم در جشنواره فیلم شیکاگو نمایش داده شد و به همراه فیلم «تکس» که درامی نوجوانانه بود به مدت دو هفته بر روی پرده یکی از سینماهای لس آنجلس رفت. قبل از آن اولین محصول اکشن تیم، «هنسل و گرتل» بود که اقتباسی با تم ژاپنی از داستان برادران گریم برای شبکه دیزنی بود. اوج داستان مبارزه کونگ فو بین هنسل و گرتل با جادوگر بود. یک بار پخش آن در ساعت ۱۰:۳۰ شب هالووین ۱۹۸۳ و فورا کنار گذاشته شدن آن به شایعه وجود نداشتن این پروژه دامن زد(این فیلم کوتاه سال ۲۰۰۹ در موزه هنر مدرن و سال ۲۰۱۱ در نمایشگاه هنر تیم برتون درموزه هنر لس آنجلس نشان داده شد).
فیلم کوتاه و اکشن بعدی او، فرنکنوینی است که سال ۱۹۸۴ اکران شد. این فیلم درباره پسر جوانی است که سعی میکند سگش را بعد از اینکه با یک ماشین تصادف میکند، زنده کند. این فیلم سیاه و سفید است و «برت الیور»، شلی دووال و «دنیل استرن» بازیگران آن هستند. بعد از اتمام ساخت فرنکنوینی، دیزنی، تیم برتون را به این بهانه که او با استفاده از امکانات دیزنی فیلمی سیاه و ترسناک برای بچهها ساختهاست، اخراج کرد.
بعد از آن برای او فرصت ساخت فیلمی بلند پیش آمد؛ «گریفین دان» تیم برتون را برای کارگردانی کمدی سیاه «بعد از ساعتها» معرفی کرد اما مارتین اسکورسیزی بعد از کنسل شدن پروژه اش یعنی آخرین وسوسه مسیح، به کارگردانی این فیلم علاقه نشان داد و در نتیجه برتون کنار گذاشته شد.
ماجراجویی بزرگ پی وی
کمی بعد از اینکه بازیگری به نام «پاول روبنس» فیلم فرنکنوینی را دید، برتون را برای کارگردانی فیلمی سینمایی برگرفته از شخصیت مورد علاقه اش «پی وی هرمان» انتخاب کرد. «پی وی هرمان» با نمایشی روی صحنه در تئاتر «راکسی» محبوبیت زیادی به دست آورد و بعد از آن «نمایش پی وی هرمان» از شبکه اچبیاو پخش شد. فیلم ماجراجویی بزرگ پی وی در سال ۱۹۸۵ و با بودجه ۷ میلیون دلاری ساخته شد و بیش از ۴۰ میلیون دلار فروش کرد. تیم برتون که طرفدار گروه موسیقی عجیب و غریب «اوینگو بوینگو» بود از «دنی الفمن» آهنگساز گروه خواست تا برای این فیلم آهنگسازی کند. بعد از آن الفمن آهنگسازی همه به جز ۵ فیلم از آثار برتون در مقام کارگردان و/یا تهیه کننده را بر عهده داشتهاست. آن ۵ فیلم «پسر ملوان»، اد وود، «جیمز و هلوی غول پیکر»، بتمن برای همیشه و سوئینی تاد: آرایشگر شیطانی خیابان فلیت هستند.
بیتل جوس
بعد از کارگردانی چند اپیزود سریال تلویزیونی «الفرد هیچکاک تقدیم میکند» و«تئاتر افسانه پریان» ساخته شلی دووال، به برتون پروژه بزرگ بعدی اش یعنی بیتل جوس پیشنهاد داده شد. بیتل جوس یک کمدی ترسناک ماورائی درباره زوج جوانی است که بعد از مرگ مجبور میشوند در همین دنیا بمانند و خانوادهای جوان و پولدار مالک خانه شان در نیو انگلند میشوند اما دختر نوجوان خانواده روح آنها را میبیند. بازیگران این فیلم الک بالدوین، «جینا دیویس»، وینونا رایدر و مایکل کیتون در نقش جن گیری به نام«بیتل جوس» است. فیلم با بودجهای نسبتا کم، ۸۰ میلیون دلار فروش داشت و جایزه اسکار بهترین گریم را برنده شد. بعد از آن این فیلم به انیمیشنی به همین نام تبدیل شد که برتون مدیر اجرایی تولید آن بود و از شبکه ای بی سی و بعداً از شبکه فاکس پخش شد.
بتمن
توانایی تیم برتون در ساختن فیلمهای موفق با بودجه کم، مدیران استودیوها را تحت تاثیر قرار داد و به او فیلم بتمن که اولین فیلمش با بودجه زیاد بود پیشنهاد داده شد. تولید فیلم با مشکلاتی مواجه شد. برتون چندین بار با تهیه کنندگان «جان پیترز» و «پیتر گوبر» اختلاف پیدا کرد اما بزرگترین مشکل در مورد بازیگران بود. برتون برای نقش بتمن، مایکل کیتون را با وجود جثه متوسط، بی تجربگی در فیلمهای اکشن و شهرتش به عنوان بازیگر کمدی به دلیل همکاری قبلی شان در بیتل جوس انتخاب کرد.اگرچه برتون در نهایت پیروز شد اما طرفداران زیادی نسبت به این انتخاب خشمگین شدند. برتون عنوان کرد که مسخره است که یک مرد درشت هیکل را برای نقش بتمن انتخاب کند و اصرار داشت که یک جنگجوی شنل دار باید فردی عادی(البته خیلی ثروتمند) باشد که لباسی خفاشی میپوشد تا با خلافکاران بجنگد. تیم برتون جک نیکلسون را برای نقش ژوکر انتخاب کرد که این کار او باعث شد خشم طرفداران کاهش یابد و توجه مخاطبان مسن هم به فیلمی سوپرقهرمانانه جلب شود.
وقتی که فیلم ماه ژوئن ۱۹۸۹ منتشر شد، با بزرگترین رقابت بازاریابی و فروش در تاریخ فیلم حمایت شد و و با فروش بیش از ۲۵۰ میلیون دلار در آمریکا و ۴۰۰ میلیون دلار در جهان یکی از پرفروش ترین فیلمهای تاریخ شد (ارزش این ارقام مربوط به سال ۱۹۸۹ است). در نقدهای این فیلم بازی کیتون و نیکلسون و جنبههای تولید فیلم مورد تحسین قرار گرفت و فیلم جایزه اسکار بهترین کارگردان هنری را برنده شد. موفقیت فیلم، برتون را به عنوان کارگردانی سودآور معرفی کرد و تاثیر زیادی بر فیلمهای سوپرقهرمانانهای که بعداً ساخته شد گذاشت به طوری که شخصیتی خشن تر، با ظاهری واقعی تر و دارای ابعاد روان شناختی، به سوپرمن ساخته ریچارد دانر که قهرمانی آمریکایی و جذاب بود ترجیح داده شد. همچنین این فیلم الهام بخش انیمیشن موفق بتمن بود آنقدر که سیاهی فیلم به یک فیلم سیاه تر بتمن در تلویزیون منجر شد. تیم برتون اظهار کرد که از کتاب «بتمن:کشتن ژوکر» برای فیلمش که از بتمن اتخاذ شده بود الهام گرفتهاست.
«من هیچ وقت طرفدار کتابهای کمیک نبودم اما همیشه عاشق تصویر بتمن و ژوکر بودم. دلیل اینکه طرفدار کتاب کمیک نبودم - و فکر میکنم به زمان کودکی ام برمیگردد- این بود که به سختی میتوانستم بگویم کدام قسمت را باید بخوانم. نمیدانم این خوانشپریشی یا چیز دیگری بود اما دلیل اینکه عاشق کشتن ژوکر بودم این بود که برای اولین بار میتوانستم بگویم کدام قسمت را باید بخوانم. آن کتاب مورد علاقهام بود. اولین کتاب کمیکی بود که دوستش داشتم. و موفقیت آن رمانهای تصویری ایدههای ما را قابل قبول تر کرد. »
دهه ۱۹۹۰
ادوارد دست قیچی
سال ۱۹۹۰ برتون نویسندگی (به همراه کارولین تامپسون) و کارگردانی ادوارد دست قیچی را انجام داد و وینونا رایدر برای دومین بار در این فیلم با او همکاری کرد. جانی دپ که در اواخر دهه ۸۰ به خاطر بازی در سریال خیابان جامپ شماره ۲۱ به بازیگر نوجوانی محبوب تبدیل شده بود، نقش ادوارد را که اختراع جدید مخترعی عجیب وغریب و قدیمی (با بازی وینسنت پرایس) بود را بازی کرد. ادوارد در ظاهر انسان بود اما به دلیل مرگ ناگهانی سازنده اش به جای دستانش قیچی داشت. قرار داشتن در حومه شهر(و فیلمبرداری در لاتز، کالیفرنیا) باعث شد که فیلم به عنوان زندگی نامه شخصی برتون از دوران کودکی اش در بربنک دیده شود. پرایس عنوان کردهاست که:«تیم همان ادوارد است.» جانی دپ هم نظری مشابه این گفته را با توجه به اولین ملاقاتش با تیم برتون برای این فیلم در مقدمه «کتاب برتون بر برتون» نوشته مارک سالیسبری عنوان کردهاست. در چندین نقد، ادوارد دست قیچی یکی از بهترین فیلمهای برتون معرفی شدهاست. جانی دپ بعد از این فیلم در فیلمهای اد وود، اسلیپی هالو، چارلی و کارخانه شکلات سازی، عروس مرده، سوئینی تاد: آرایشگر شیطانی خیابان فلیت، آلیس در سرزمین عجایب و سایههای سیاه با برتون همکاری کردهاست.
سال ۲۰۰۴ متیو بورن درباره تبدیل داستان ادوارد به یک نمایش باله با برتون صحبت کرد. در سال ۲۰۰۵ این باله برای اولین بار پخش شد و اکنون به صورت تور در انگلیس، آمریکا، کانادا، استرالیا، و بخشی از اروپا اجرا میشود.
بازگشت بتمن
برتون پیشنهاد کمپانی برادران وارنر را برای کارگردانی ادامه بتمن به این شرط که اختیار کامل به او داده شود پذیرفت. نتیجه کار بازگشت بتمن با بازی مایکل کیتون در نقش شوالیه تاریکی و تبهکارانی جدید بود. آنها دنی دیویتو (پنگوئن)، میشل فایفر(زن گربهای) و کریستوفر واکن در نقش (مکس شرک)، سرمایه داری شرور و شخصیتی اصلی که برای فیلم ساخته شد(شبیه سوپرمن ۳ ساخته راس وبستر) بودند. چون این فیلم از بتمن قبلی سیاه تر بود و برتون بیشتر از سلیقه شخصی اش استفاده کرده بود این نگرانی به وجود آمد که فیلم برای بچهها خیلی ترسناک باشد. یکی از نقدهایی که به فیلم شد این بود که:«تبهکاران زیاد نقش بتمن را خراب کردند» این نقد به تصمیم برتون بر تمرکز داستان روی تبهکاران به جای بتمن اشاره میکند. همچنین فیلم طرفداران را دو قسمت کردهاست، بعضی سیاه بودن و عجیب بودن آن را دوست دارند در حالی که دیگران احساس میکنند این کار با توجه به جنبههای اصلی داستان درست نیست.
برتون تغییرات زیادی روی شخصیت پنگوئن انجام داد که این تغییرات در کتابهای کمیک و سریالهای تلویزیونی هم اعمال شد. پنگوئن در کتاب کمیک مردی عادی بود اما برتون پنگوئن را به شخصیتی غیرعادی با انگشتانی شبیه باله، بینی عقابی شبیه نوک و بدنی شبیه پنگوئن تبدیل کرد. بازگشت بتمن که در سال ۱۹۹۲ اکران شد اگرچه به اندازه بتمن قبلی موفق نبود اما ۲۸۲٫۸ میلیون دلار در جهان فروش کرد و موفقیت مالی دیگری کسب کرد. پاول روبنس که نقش «پی وی» در ماجراجویی بزرگ پی وی را بازی کرده بود هم نقش کوتاهی به عنوان پدر پنگوئن ایفا کرد.
کابوس قبل از کریسمس
او نویسنده و تهیه کننده فیلم کابوس قبل از کریسمس (۱۹۹۳) است و به دلیل محدودیتهای برنامه کاری فیلم بازگشت بتمن نتوانست کارگردانی آن را انجام بدهد. این فیلم در اصل قرار بود کتاب شعری برای کودکان باشد. کارگردان فیلم «هنری سلیک» است و «مایکل مک دووال» و «کارولین تامپسون» بر اساس داستان، شخصیتها و دنیایی که برتون ساختهاست، فیلمنامه آن را نوشتهاند. فیلم با نظرهای مثبتی درباره روش استاپ موشن انیمیشن، موسیقی و داستان اصلی مواجه شد و با ۵۰ میلیون فروش به موفقیت در گیشه دست یافت. بعد از آن برتون در تهیه کنندگی فیلم جیمز و هلوی غول پیکر(۱۹۹۶) با سلیک دوباره همکاری کرد. این فیلم باعث شد که علاقه جدیدی به روش استاپ موشن انیمنشن به وجود بیاید. یک صحنه حذف شده از این فیلم صحنهای است که تعدادی خون آشام با سر جدا شده برتون روی دریاچهای یخ زده هاکی بازی میکنند. در نسخه نهایی یک کدو تنبل هالووین جایگزین سر برتون شد.
پسر ملوان
در سال ۱۹۹۴ او با «دنیس دی نووی» که قبلا هم با هم در تهیه کنندگی همکاری کرده بودند، تهیه کنندگی فیلم کمدی- فانتزی «پسر ملوان» را به عهده گرفتند. کمدینی به نام «کریس الیوت» بازیگر فیلم و «آدام رزنیک» کارگردان و نویسنده فیلم بود. در ابتدا برتون با دیدن بازی الیوت در «زندگی کن» میخواست کارگردان این فیلم باشد اما وقتی فیلم اد وود به او پیشنهاد شد کارگردانی این فیلم را به رزنیک واگذار کرد. این فیلم به شدت مورد نقد قرار گرفت و حتی «کریس الیوت» در سال ۱۹۹۵ جایزه تمشک طلایی را برای «بدترین ستاره جدید» دریافت کرد. همچنین این فیلم درنظرسنجی راتن تومیتوز نمره ۴۵ از ۱۰۰ گرفت.
اد وود
این فیلم که سال ۱۹۹۴ ساخته شد، فیلم بعدی برتون بود که زندگی اد وود، فیلمسازی که بعضی وقتها از او به عنوان «بدترین کارگردان تاریخ» نام میبرند را نشان میداد. جانی دپ در این فیلم نقش اد وود را بازی کرد. این فیلم ادای احترامی به فیلمهای کم هزینه، تخیلی و ترسناکی بود که برتون در کودکی ساخته بود. به دلیل جروبحثی که در طول ساخت کابوس قبل از کریسمس پیش آمده بود، دنی الفمن از آهنگسازی برای این فیلم امتناع کرد و این کار به هاوارد شور سپرده شد. در حالی که اد وود در آن زمان با شکست تجاری مواجه شد اما با نقدهای مثبتی روبرو شد و «مارتین لاندا» جایزه اسکار بهترین بازیگر نقش مکمل را برای نقش «بلا لوگاسی» دریافت کرد.
بتمن برای همیشه
با وجود اینکه برتون میخواست ادامه بتمن را بسازد اما وارنر بروس اعلام کرد که بازگشت بتمن برای بچهها خیلی سیاه و نامناسب بود. برای جذب مخاطبان کوچکتر تصمیم گرفته شد که جوئل شوماخر که کارگردان فیلمهایی مثل «مشتری» بود، کارگردان فیلم سوم بتمن یعنی بتمن برای همیشه شود و برتون به همراه «پیتر مک کروگر اسکات» تهیه کنندگی آن را به عهده بگیرد. به دنبال این تغییر و تغییراتی که کارگردان داد، مایکل کیتون از نقش بتمن کناره گیری کرد و وال کیلمر جای او را گرفت. فیلمبرداری اواخر سال ۱۹۹۴ شروع شد و فیلم با بازیگران جدیدی مثل تامی لی جونز، نیکول کیدمن، کریس اودانل و جیم کری شناخته شد. تنها بازیگرانی که عوض نشدند «پت هینگل» و «مایکل گاف» بودند. این فیلم که ترکیبی از سیاهی مشخص کننده داستانی حماسی با پیشنهاد شوماخر یعنی رنگها و تابلوهای نئون بود و با وجود بحثهایی در مورد شخصیتها و داستان، بافروش ۳۳۶ میلیون دلار به موفقیت بزرگی در گیشه دست یافت. برتون با وجود دوستی اش با شوماخر اغلب با تصمیمهای او مخالف بود خصوصاً در مورد فیلمبرداری چند صحنه که از نسخه نهایی حذف شد(این صحنهها بعدا در نسخه دی وی دی سال ۲۰۰۵ به عنوان قسمتهای حذف شده اضافه شد). وارنر بروس از شوماخر خواسته بود که آنها را حذف کند تا این فیلم همان سبک فیلم قبلی یعنی بازگشت بتمن را نداشته باشد. «جانت اسکات بچلر» در مصاحبهای گفت که تنها مشارکت برتون به عنوان تهیه کننده مورد قبول شوماخر در مقام کارگردان و «لی و جانت اسکات بچلر» به عنوان نویسنده بود و برتون در ایدههای داستان نقشی نداشت و «معماگو» قرار نبود که تبهکار باشد. شوماخر برای کارگردانی فیلم بعدی یعنی بتمن و رابین که فیلمی مشهور نشد، استخدام شد و برتون در این فیلم همکاری نکرد.
جیمز و هلوی غول پیکر
سال ۱۹۹۶ تیم برتون و «سلیک» در فیلم تخیلی و موزیکال جیمز و هلوی غول پیکر بر اساس کتاب رولد دال دوباره با هم همکاری کردند. برتون تهیه کننده و «سلیک» کارگردان این فیلم بودند. بازیگران فیلم «ریچارد دریفوس»، سوزان ساراندون، دیوید تیولیس، «سایمونن کالو» و «جین لیوز» بودند. فیلم با نقدهای مثبتی مواجه شد و همچنین نامزد جایزه اسکار بهترین موسیقی فیلم شد(آهنگساز فیلم رندی نیومن است).
مریخ حمله میکند
در فیلم مریخ حمله میکند (۱۹۹۶) برتون و «دنی الفمن» دوباره با هم همکاری کردند. این فیلم ترکیبی از فیلمهای علمی- تخیلی دهه ۵۰ و فیلمهای حادثهای دهه ۷۰ است. اتفاقی باعث شد که این فیلم تمسخر غیرعمدی فیلم محبوب روز استقلال که ۵ ماه قبل تر اکران شده بود به نظر بیاید. فیلم به حضور بازیگرانی مثل جک نیکلسون، پیرس برازنان، مایکل جی فاکس، سارا جسیکا پارکر، ناتالی پورتمن، لوکاس هاس، گلن کلوز، مارتین شورت، راد استیگر، کریستینا اپلگیت و جک بلک که همه ستاره بودند افتخار میکرد.
اسلیپی هالو
فیلم اسلیپی هالو که اواخر ۱۹۹۹ اکران شد داستانی ماورائی دارد و هنرنمایی غیرعادی دیگری از جانی دپ در نقش «ایکابد کرین»، کارآگاهی علاقه مند به تحقیقات جرم شناسی است(در حالی که در داستان اصلی واشنگتن اروینگ، ایکابد به معلمی علاقه مند است). اسلیپی هالو نشان دهندهٔ مبارزهٔ تیم برتون با سیستم استودیو هالیوود بود. برتون با ساخت این فیلم ادای احترامی به فیلمهای ترسناک «کمپانی انگلیسی فیلم همر» کردهاست. کریستوفر لی که یکی از ستارههای «کمپانی همر» بود هم نقش کوتاهی در این فیلم ایفا کردهاست. «مایکل گاف»، «جفری جونز» و کریستوفر واکن نقشهای مکمل را بازی کردهاند. کریستینا ریچی هم در نقش «کاترینا ون تسل» بازی کردهاست. نقدهای مثبتی که بر فیلم شد و آهنگسازی خاص «الفمن» به سبک گوتیک باعث شد فیلم برنده «جایزه اسکار بهترین کارگردان هنری» و دو جایزه بفتا برای «بهترین طراح لباس» و «بهترین طراح اجرایی» شود. فروش موفقیت آمیز اسلیپی هالو به همراه تغییری که در زندگی شخصی برتون اتفاق افتاد(جدایی از همسرش، بازیگری به نام لیزا ماری) نقطه تغییری برای او بود و برتون تغییرات اساسی در سبک پروژه بعدی اش داد و آن جنگلهای روح زده را پشت سر گذاشت تا فیلم سیاره میمونها را (که بارها عنوان کردهاست که بازسازی نسخه قبلی آن نیست) کارگردانی کند.
سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۰
سیاره میمونها
فیلم سیاره میمونها با فروش ۶۸ میلیون دلار در هفته اول اکران به موفقیت دست یافت. فیلم با نظرهای مثبت و منفی روبرو شد و نسخهای ضعیف تر در مقایسه با نسخه اولیهای که از رمان سیاره میمونها اقتباس شده بود درنظر گرفته شد. یکی از این انتقادها این است که در مقایسه با فیلم سال ۱۹۶۸ که سیاه و پوچ گرایانه بود ضعیف تر است و آنقدر که به نظر میرسد جذاب نیست. این فیلم تغییر سبک معمول برتون است و این بحث پیش آمد که آیا واقعاً این فیلم برتون است یا او فقط استخدام شده بود که هر چه به او گفته میشود را انجام دهد. برتون در طول ساخت فیلم با استودیو اختلاف پیدا کرده بود و یک بار هم صحنه را ناگهان ترک کرده بود. گزارشهای زیادی حاکی از تغییرات آخرین لحظهای در فیلم است. با اینکه فیلم از نظر تجاری موفق بود و آخر داستان هم طوری بود که امکان ساخت دنبالهای برای آن وجود داشت، اما نه برتون و نه استودیو تمایلی برای ساخت ادامه آن نشان ندادند (سال ۲۰۱۱ فیلم خیزش سیاره میمونها ساخته شد). پایان این فیلم به داستان رمان شبیه تر است. در زمان فیلمبرداری سیاره میمونها برتون با هلنا بونهام کارتر آشنا شد که از آن زمان تا به حال شریک زندگی او بودهاست.
ماهی بزرگ
سال ۲۰۰۳ برتون این فیلم را که بر اساس رمان «ماهی بزرگ:رمان تناسبهای افسانهای» نوشته دنیل والاس ساخته شدهاست، کارگردانی کرد. داستان فیلم درباره پدری است که داستانهایی آمیخته با رنگ و مبالغه درباره زندگی اش به پسرش میگوید. نقشهای اصلی فیلم ایوان مکگرگور در نقش جوانی «ادوارد بلوم» و «آلبرت فینی» در نقش پیری «ادوارد بلوم» هستند. جسیکا لنگ، «بیلی کروداپ»، دنی دیویتو، الیسون لومن، ماریون کاتیلرد و هلنا بونهام کارتر دیگر بازیگران فیلم هستند. ماهی بزرگ نامزد ۴ جایزه گولدن گلوب و نامزد جایزه اسکار بهترین موسیقی فیلم شد. آهنگساز این فیلم هم «دنی الفمن» است. این فیلم همچنین همکاری دوم برتون و هلنا بونهام کارتر است که هلنا در نقشهای جنی و جادوگر بازی کردهاست.
چارلی و کارخانه شکلات سازی
چارلی و کارخانه شکلات سازی(۲۰۰۵) اقتباسی از کتابی به همین نام نوشته رولد دال است. جانی دپ در نقش ویلی وانکا، فردریک هایمور در نقش چارلی باکت و هلنا بونهام کارتر در نقش خانم باکت(مادر چارلی) بازی کرده اند. این فیلم نسبت به نسخهای که سال ۱۹۷۱ ساخته شده بود یعنی ویلی وانکا و کارخانه شکلات سازی، به داستان کتاب شبیه تر است اما در بعضی موارد مثل اضافه کردن مشکل ویلی وانکا با پدرش(با بازی کریستوفر لی) به داستان، متفاوت است. این فیلم نامزد جایزه اسکار بهترین طراح لباس شد و جانی دپ هم برای این فیلم نامزد جایزه گولدن گلوب بازیگر مرد نقش اصلی در ژانر موزیکال یا کمدی شد. این فیلم ۲۰۷ میلیون دلار در آمریکا فروش کرد. ساخت این فیلم برای برتون و الفمن که همزمان با آن روی انیمیشن عروس مرده هم کار میکردند دشوار بود.
عروس مرده
عروس مرده(۲۰۰۵) اولین انیمیشن بلند برتون در مقام کارگردان است که به روش استاپ موشن ساخته شدهاست. جانی دپ صداپیشه «ویکتور ون دورت» و هلنا بونهام کارتر(که این پروژه مخصوص او ساخته شدهاست) صداپیشه «امیلی»(عروس مرده) است. در این فیلم، برتون یک بار دیگر توانست که از سبک آشنا و مخصوص به خودش مثل تقابل پیچیده نور با تاریکی و گیر افتادن بین دو دنیای متفاوت و متضاد، استفاده کند.
استخوانها
استخوان ها(۲۰۰۶) تنها کلیپ موسیقی است که برتون تا به حال کارگردانی کردهاست. شعر استخوانها سومین تک آهنگ گروه کیلرز از آلبوم دومشان یعنی «شهر سام» است. بازیگران این کلیپ ویدیویی «مایکل استگر» و «دون آوکی» هستند. در این کلیپ صحنههایی هم از فیلمهای «موجودات مرداب سیاه»، «جیسون و آرگوناتها» و «لولیتا» وجود دارد. گروه موسیقی به همراه «استگر» و «آوکی» در طول فیلم کم کم به اسکلت تبدیل میشوند و در آخر کلیپ همه اسکلت هستند. این کلیپ برنده جایزه بهترین کلیپ از جوایز NME در سال ۲۰۰۷ شد.
سوئینی تاد،آرایشگر شیطانی خیابان فلیت
تهیه کنندگان این فیلم که ۲۱ دسامبر ۲۰۰۷ اکران شد، دریم ورکز و وارنر بروس هستند. سوئینی تاد که برتون کارگردانی آن را به عهده داشت نامزد ۴ جایزه گولدن گلوب و برنده ۲ جایزه گولدن گلوب شد. برتون «نامزد جایزه گولدن گلوب بهترین کارگردان» و «برنده جایزه بهترین کارگردان از جوایز هیأت ملی بازبینی فیلم» شد. همچنین این فیلم «برنده جایزه گلدن گلوب بهترین فیلم موزیکال یا کمدی»، نامزد دو جایزه بفتا در «طراحی لباس» و «گریم»، «نامزد جایزه اسکار بهترین دستاورد در طراحی لباس» و برنده «جایزه اسکار بهترین دستاورد برای کارگردان هنری» شد.
هلنا بونهام کارتر برای ایفای نقش «خانم لاوت» برنده «جایزه فیلمهای انگلیسی» و نامزد جایزه گولدن گلوب شد.
جانی دپ هم برای ایفای نقش «سوئینی تاد» نامزد «جایزه اسکار بهترین بازیگر نقش اول»، برنده جایزه گلدن گلوب بهترین بازیگر مرد فیلم موزیکال یا کمدی، «برنده جایزه بهترین نقش منفی» از جوایز سینمایی امتیوی در سال ۲۰۰۸ و «برنده جایزه ملی فیلم انگلیس» شد.
«کریس نشاویتی» در نقدش در مجله «تفریحات هفتگی» به این فیلم نمرهٔ A منفی دادهاست و بیان کرد:«بالا و پایینی صدای دپ هنگام آواز خواندن باعث تحیر میشود و با خودت فکر میکنی که او دیگر چه مهارتهایی دارد که نشان نداده است. دیدن دپ در نقش آرایشگری که با تیغ کار میکند تو را یاد ۱۸ سال پیش میاندازد که ادوارد دست قیچی به سرعت درختان را به شکلهای مختلف در میآورد. و اگر تیم برتون و جانی دپ با هم آشنا نمیشدند ما همه این زیباییهای عجیب را از دست میدادیم».
۹
سال ۲۰۰۵ فیلمسازی به نام «شان اکر» فیلم کوتاهی به نام «۹» را منتشر کرد که درباره عروسکی کهنه و با ادراک است که در دنیایی رو به نابودی در آینده، سعی میکند تا از نابودی ۸ عروسک کهنه دیگر توسط ماشینها جلوگیری کند. این فیلم جایزههای زیادی برنده شد و نامزد جایزه اسکار بهترین فیلم کوتاه انیمیشن شد. تیم برتون و «تیمر بکمامبتوف»، کارگردان فیلم تحت تعقیب، بعد از دیدن این فیلم کوتاه به ساخت فیلمی بلند بر اساس داستان «۹» علاقه نشان دادند. کارگردان فیلم بلند ۹ «آکر» و تهیه کنندگان آن «تیم برتون» و «تیمر بکمامبتوف» هستند. «آکر» و «پاملا پتلر»(که در نوشتن فیلمنامه عروس مرده همکاری کرده بود) فیلمنامه آن را نوشتند و الیجا وود، جان سی ریلی، جنیفر کانلی، کریستوفر پلامر، «مارتین لاندا»، «کریسپن گلوور» و «فرد تاتسر» صداپیشگان فیلم هستند. این اولین انیمیشن برتون بود که به روش استاپ موشن ساخته نشدهاست.
http://picoup.ir/images/81647686942122041960.jpg (http://picoup.ir/)
2010 به بعد
آلیس در سرزمین عجایب
تیم برتون درکنفرانس کامیک کان بینالمللی سن دیگو، کالیفرنیا(۲۰۰۹)
داستان فیلم آلیس در سرزمین عجایب(۲۰۱۰) به کارگردانی برتون، ۱۳ سال بعد از زمان داستان اصلی نوشته لوئیس کارول اتفاق میافتد. میا واشیکوفسکا که در فیلم «مبارزه طلبی»(۲۰۰۸) و سریال «تحت درمان» که از شبکه اچ بی او پخش شده بود بازی کرده بود، در نقش «آلیس» بازی کرد. شروع فیلمبرداری ماه می۲۰۰۸ بود. محل فیلمبرداری از اول سپتامبر تا ۱۴ اکتبر «تورپوینت» و «پلی ماث» بود و زمان فیلم دوره ویکتوریا است. در طول این مدت فیلمبرداری در «خانه آنتونی»(مکانی تاریخی) در «تورپوینت» انجام شد.[۱۹] دویست و پنجاه بازیگر فرعی اوایل آگوست انتخاب شدند. بقیه کار تولید در لندن انجام شد. ابتدا قرار بود که اکران فیلم سال ۲۰۰۹ باشد اما به ۵ مارس ۲۰۱۰ موکول شد. جانی دپ در نقش کلاهدوز دیوانه، هلنا بونهام کارتر در نقش «ملکه قرمز»، آن هاتاوی در نقش «ملکه سفید»، و «کریسپین گلوور» در نقش «شواله قلبها» ایفای نقش کردند و «استفن فرای» صداپیشه «گربه چشایر»، آلن ریکمن صداپیشه «هزارپایی به نام ابسولم»، مایکل شین صداپیشه خرگوش سفیدی به نام «مک توئیسپ» و «مت لوکاس» صداپیشه «دوقلوها» بودند. این فیلم برنده دو جایزه اسکار برای «بهترین کارگردان هنری» و «بهترین طراح لباس» شدهاست.
برتون در سال ۲۰۰۹ درکنفرانس کامیک کان بینالمللی سن دیگوکالیفرنیا برای تبلیغ ۹ و آلیس در سرزمین عجایب حاضر شد. وقتی یکی از حضار از او درباره فیلمسازی سوال کرد او از «دوست خیالی اش» که به او کمک میکنند یاد کرد و به جانی دپ اشاره کرد که با تشویق حضار روی صحنه بیاید.
سایههای سیاه
برتون کارگردان و تهیه کنندهٔ این فیلم است. سایههای سیاه ۱۰ می ۲۰۱۲ اکران شد. جانی دپ علاوه بر تهیه کنندگی این فیلم، نقش خون آشامی به نام «بارناباس کالینز» را ایفا کردهاست. این فیلم بر اساس سریالی به همین نام ساخته شدهاست. «هلنا بونهام کارتر»، اوا گرین، «میشل فایفر»، «جانی لی میلر»، کلویی مورتز، «گالیور مک گرث»، جکی ارل هالی، «بلا هتکوت»، «ری شرلی»، «ایوان کایی»، «کریستوفر لی» و آلیس کوپر دیگر بازیگران این فیلم هستند. آهنگسازی فیلم به عهده «دنی الفمن» است و «کالین اتوود» طراح لباس این فیلم خواهد بود.
زندگی خصوصی
سال ۱۹۸۹ برتون با هنرمندی آلمانی به نام «لنا جیسک» ازدواج کرد اما سال ۱۹۹۲ از هم جدا شدند. همان سال با بازیگر و مدلی با نام «لیزا ماری» آشنا شد و رابطه شان تا سال ۲۰۰۱ طول کشید. در این مدت «لیزا ماری» در فیلمهای برتون مثل اد وود و مریخ حمله میکند بازی کرد. بعد از جدایی شان، «لیزا ماری» وسایل شخصی که برتون جا گذاشته بود را به حراج گذاشت.
بعد از آن در زمان ساخت فیلم سیاره میمونها با هلنا بونهام کارتر آشنا شد که رابطه شان تا به حال دوام داشتهاست. تیم و هلنا دو فرزند دارند: پسری به نام «بیلی ریموند»(ترکیب اسم پدر هلنا و اسم پدر تیم)، متولد ۴ اکتبر ۲۰۰۳ و دختری به نام «نل»، متولد ۱۵ دسامبر ۲۰۰۷.
جانی دپ که دوست صمیمی تیم برتون است پدرخواندگی فرزندان آنها را به عهده گرفتهاست. در مقدمه کتاب «برتون بر برتون» جانی دپ عنوان کردهاست:«درباره او دیگر چه میتوانم بگویم؟ او برادر، دوست و پدر فرزندخواندهام است. او بی نظیر و شجاع است. او کسی است که به خاطرش تا آخر دنیا میروم و به خوبی میدانم که او هم برای من همین کار را خواهد کرد.»
تیم برتون رئیس هیات داوران شصت و سومین جشنواره فیلم کن ۲۰۱۰ که از ۱۲ تا ۲۴ مه ۲۰۱۲ در کن (فرانسه) برگزار شد، بود. او همچنین ۱۵ مارس ۲۰۱۰ نشان افتخار «شوالیه هنر و ادب» را از وزیر فرهنگ فرانسه، فردریک میتران دریافت کرد.
دراکولا(۱۹۷۲)، مرد حصیری(۱۹۷۳)، سفر طلایی سندباد، جنگ غولها و مرد امگایی فیلمهای مورد علاقه برتون هستند.
همکاریهای متعدد
تیم برتون اغلب با تعداد خاصی از بازیگران در آثارش همکاری میکند: جانی دپ، هلنا بونهام کارتر، دنی دیویتو، کانچتا فرل، آلبرت فینی، کارمن فیلپی، مایکل گاف، پت هینگل، جن هوکس، رنس هاوارد، جفری جونز، اُلن جونز، مایکل کیتون، کریستوفر لی، لیزا ماری، جک نیکلسون، سارا جسیکا پارکر، کاترین اوهارا، میشل فایفر، وینسنت پرایس، میسی پایل، پاول روبنس، آلن ریکمن، دیپ روی، وینونا رایدر، دایانا سالینگر، گلن شدیکس، مارتین شورت، تیموتی اسپال، سیلویا سیدنی، کریستوفر واکن، فرنک ولکر و پاول وایت هاس.
نمایشگاهها
تیم برتون در موزه هنر مدرن
برتون از ۲۲ نوامبر ۲۰۰۹ تا ۲۶ آوریل ۲۰۱۰ نمایشگاهی از آثارش را در موزه هنر مدرن در نیویورک با بیش از ۷۰۰ طراحی، نقاشی، عکس، طرح داستان، تصاویر متحرک، عروسک، ماکت، لباس و پوسترهای سینمایی برگزار کرد.
تیم برتون در مرکز استرالیایی تصاویر متحرک (ACMI)
نمایشگاه برتون بعد از موزه هنر مدرن مستقیم به نمایشگاه «مرکز استرالیایی تصاویر متحرک» در ملبورن رفت. او در این نمایشگاه که از ۲۴ ژوئن تا ۱۰ اکتبر ۲۰۱۰ برگزار شد، آثار دیگری هم مربوط به فیلم آلیس در سرزمین عجایب که مارس همان سال اکران شد را به آثارش اضافه کرده بود.
تیم برتون در نمایشگاه جشنواره بینالمللی فیلم تورنتو
جشنواره بینالمللی فیلم تورنتو در آنتاریو، کانادا از ۲۶ نوامبر ۲۰۱۰ تا ۱۷ آوریل ۲۰۱۱ برگزار شد. در این نمایشگاه علاوه بر آثاری که از فیلمهای برتون وجود داشت خودش هم چند بار در آن حضور پیدا کرد.
تیم برتون در نمایشگاه موزه هنر لس آنجلس
کتاب «هنر تیم برتون» در نمایشگاه موزه هنر لس آنجلس(لاکما) از ۲۹ میتا ۳۱ اکتبر ۲۰۱۱ در غرفه رزنیک به نمایش درآمد. همچنین لاکما ۶ فیلم از وینسنت پرایس که بازیگر محبوب برتون بود را به مناسبت صدمین تولد پرایس در طول هفته آخر نمایشگاه نشان داد.
تیم برتون در نمایشگاه سینماتیک فرانسه
آثار برتون در نمایشگاه سینماتیک فرانسه از ۷ مارس تا ۵ آگوست ۲۰۱۲ در پاریس برگزار میشود. همه فیلمهای او برای شرکت در این نمایشگاه برنامه ریزی میشود.
کتابشناسی
• برتون بر برتون، مارک سالیسبری (۱۹۹۵، چاپ تصحیح شده ۲۰۰۰، ۲۰۰۶)
• مرگ غم انگیز پسر صدفی و قصههای دیگر (۱۹۹۷)
• هنر تیم برتون، نوشته لیا گالو (۲۰۰۹)
فیلم شناسی
1982.وینسنت
1984.فرنکن وینی
1985.ماجراجویی بزرگ پی وی
1988.بیتل جوس
1989.بتمن
1990.ادوارد دست قیچی
1992.بازگشت بتمن
1993.کابوس قبل از کریسمس
1994.پسر ملوان
1994.اد وود
1995.بازگشت بتمن
1996.جیمز و هلوی غول پیکر
1996.مریخ حمله میکند
1999.اسلیپی هالو
2001.سیاره میمون ها
2003.ماهی بزرگ
2005.چارلی و کارخانه شکلات سازی
2005.عروس مرده
2007.سوئینی تاد: آرایشگر شیطانی خیابان فلیت
2010.آلیس در سرزمین عجایب
2012.سایههای سیاه و آبراهام لینکلن: شکارچی خونآشام و فرنکنوینی
http://picoup.ir/images/04670897038584913447.jpg (http://picoup.ir/)